શહેરની શાનમાં થયેલો ઉમેરો એટલે સરદાર સ્મારકનો ૩ડી મેપિંગ શો

શહેરની શાનમાં થયેલો ઉમેરો એટલે સરદાર સ્મારકનો ૩ડી મેપિંગ શો

અમદાવાદ શહેર આજકાલ ખૂબ ઝડપથી વિકસી-વિસ્તરી રહ્યું છે. ગાળ આપનાર પ્રત્યે પણ એની પાસેથી કઈક મેળવ્યાથી ખુશ થતો અમદાવાદી હવે કરકસરીયો નથી રહ્યો. વીકએન્ડમાં કોઈ એક બોરિંગ ફિલ્મ જોવામાં અને ઘેર આવેલા મહેમાનોને ફરવા લઇ જવામાં તબિયતથી ખર્ચો કરી જાણે છે. ખાધું પીધું ને લહેર કરી. મહેમાનો પરથી યાદ આવ્યું, અમદાવાદમાં તમારા ઘેર કોઈ મહેમાન આવે અને પૂછે કે તમારા શહેર માં જોવા જેવું શું છે તો તમારા મગજમાં સૌથી પહેલું કઈ જગ્યાનું નામ આવે? આમ તો બહુ નામ આવે, સીદી સૈયદની જાળી, ગાંધી આશ્રમ, ઝૂલતા મિનારા, આજકાલ સરખેજ ના રોજા પણ કેટલાકને યાદ આવે, પણ ખરેખર તમે તમારા ગેસ્ટને ત્યાં લઇ જાઓ ખરા? ભણવામાં કાને પડેલા નામ બધા લેવાના પણ જવાનું તો કાંકરિયા ટોય ટ્રેન કે બલૂનની રાઈડ કરવા, બોટમાં બેસવા, સાબરમતી રિવરફ્રન્ટ કે પછી બંધ થવાની રાહ જોતા કોઈ નવા મોલમાં રાઉન્ડ મારવા! થોડા ઉત્સાહી જીવો અને ઉત્સાહી મહેમાનો ગાંધીનગર મંદિરોની મુલાકાતે પણ જઈ આવે, રાઈડમાં બેસે, શો જોવે અને દિવસ પસાર કરીને પરત! મોટા ભાગે તો આમ જ થતું હોય છે.

તો પ્રશ્ન ત્યાનો ત્યાં જ છે. જે હોય એ જોવા જવાય ને. કઈ નવું થાય શહેરમાં તો આપણે ત્યાં પણ જઈએ. તો બોસ, શહેરમાં કઈક નવું થઇ ચૂક્યું છે. ભારતભરમાં પ્રથમ વાર ૩ ડી મેપિંગ ટેકનોલોજી દ્વારા દર્શાવાતો ૪૫ મીનીટનો લાઈટ, વિડીયો, લેસર એન્ડ સાઉન્ડ શો આપણા અમદાવાદમાં દર્શાવાઈ રહ્યો છે. નથી ખબર ને! કઈ વાંધો નઈ...ગામડેથી કે ફોરેનથી, ગમે તે ગેસ્ટ આવે તેને લઈને જોવા જજો અને ગર્વ થી કહેજો કે જોયું, આપડા અમદાવાદમાં જોરદાર વસ્તુ દેખાડીને! ટીકીટ કેટલી એમ જ ને? ઓરીજીનલી તો આપણે અમદાવાદી જ ને, તો ભાઈ ટીકીટ ક્રિશ ૩ કે રામલીલા કરતા તો સસ્તી જ છે, ફક્ત ૬૦ રૂપિયા! વેરી ગૂડ, હવે ડીટેઈલ માં વાત કરીએ...

શાહજહાંએ આશરે ૪૦૦ વર્ષ પહેલા અમદાવાદમાં મોતીશાહી મહેલ બંધાવેલો. એવી વાયકા છે કે હાથીની અંબાડી પર બેસીને મહેલમાં પ્રવેશ કરવા આવેલો, પણ દરવાજાની ઊંચાઈ થોડી ખૂટી એટલે એ હાથી પર બેઠા બેઠા પ્રવેશ ન કરી શક્યો, એટલે એ કદી એમાં રહેવા ના આવ્યો. આ મહેલમાં આગળ જતા બ્રિટનના રાણી એલીઝાબેથે પણ મુકામ કરેલો. આ જ મહેલ આઝાદ ભારતમાં ગુજરાત રાજ્યના રાજભવન તરીકે ઓળખાયો. વખત જતા એ સરદાર સ્મારકના નામે ઓળખાયો.

આ જ જગ્યા એ ૩ ડી મેપિંગ ટેકનોલોજી દ્વારા લાઈટ્સ, લેસર, વિડિઓ અને ૩ ડીના ખૂબ સુંદર સમન્વયથી ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના ઇતિહાસ અને સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલના જીવનના પ્રસંગો રજૂ કરવામાં આવે છે. બારડોલી સત્યાગ્રહ, ખેડા સત્યાગ્રહ, ગાંધીજી સાથેનો જેલવાસ, દેશી રજવાડાઓનું આઝાદ ભારતમાં વિલીનીકરણ વગેરે જેવા સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલના જીવન સાથે સંકળાયેલા પ્રસંગો સિવાય ભારતીય સંસ્કૃતિ, ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ, ૧૮૫૭નો વિપ્લવ, જલિયાવાલા બાગની ઘટના વગેરેનું ઐતિહાસિક મૂલ્ય જળવાય તે રીતે આ શોમાં નિદર્શન કરવામાં આવે છે. જૂના મોતીશાહી મહેલ, પછીના રાજભવન અને હાલના સરદાર સ્મારકના મકાન પર જયારે પ્રોજેક્શન કરવામાં આવે છે ત્યારે એવું લાગે છે કે જાણે આખો મહેલ ગોળ ગોળ ફરે છે. ક્યારેક મહેલની દીવાલો કોતરાતી હોય અને એમાંથી કોઈ મહાનુભાવના જીવન વિશેની વાત કે દ્રશ્ય આવે, જલિયાવાલા બાગના દ્રશ્યમાં શહીદોના વહેતા લોહીની સાથે આખો મહેલ જાણે લોહી સમા લાલ રંગથી રંગાઈ જાય છે. આઝાદીના દ્રશ્યમાં રંગબેરંગી ફુગ્ગા થી આખો મહેલ શોભી ઉઠે છે. મોગલ સામ્રાજ્યની વાત વખતે એક મોગલ કિલ્લામાં તબદીલ થતો મહેલ તરત જ અંગ્રેજ કોઠી બની જાય છે.

ટેકનોલોજી સિવાય પણ આ શો માં ગમે એવું ઘણું બધું છે. જેમ કે રાજકીય હેતુ કે મહત્વાકાંક્ષાને પોષવા માટે મૂળ વાતમાં કોઈ ચેડા કે ડેકોરેશન કરવામાં નથી આવ્યું. નાના બાળકથી લઈને વૃદ્ધ સુધી સહુ કોઈને સમજાય અને રસ પડે તેવી શૈલીમાં રજૂઆત કરવામાં આવે છે. હા, સમય ચોક્કસ લાંબો છે, ખાસ કરીને ઐતિહાસિક વિષય વસ્તુ માટે! ૩ ડી મેપિંગ ટેકનોલોજીનો જાદુ વીસ મીનીટ સુધી તો બીજું કઈ વિચારવા જ નથી દેતો, પણ પછી ઐતિહાસિક સંદર્ભની માહિતી વિના અને એ સંદર્ભો માટે રસ ન હોય તો મજા પડે પણ કદાચ જલસો ન પડે.

એક વસવસો છે, આ શો કદાચ ફક્ત હિન્દીમાં છે. ‘કદાચ’ એટલા માટે કે હવે અહી અંગ્રેજીમાં પણ શો ચાલુ થયો હોઈ શકે. આ શો જો અંગ્રેજીમાં હોય તો પરદેશથી આવતા મુસાફરો અને ‘મહેમાનો’ પણ આપના ભવ્ય સાંસ્કૃતિક વારસાનો અનુભવ કરીને ધન્યતા અનુભવી શકે.

આજ શો કદાચ કોઈ ધાર્મિક સંસ્થા દ્વારા કોઈ સંત મહાત્માના જીવન વિશે દર્શાવતો હોત તો આપણે સહુ મિત્રો, સગા સંબધીઓ, પડોશીઓ, બધાની સાથે જતા હોત અને મુખ માધ્યમથી જાહેર સામાજિક મેળાવડાઓમાં એના વિશે ચર્ચા કરતા હોત. પણ ખેર, ગાંધી, સરદાર, વિવેકાનંદ કે નેહરુ માંથી કોણ મહાન એ ચર્ચાને અભરાઈ પર ચડાવી દઈને આપણે મિત્રો પરિવાર સહિત જોવા જઈએ અને લોકો સુધી આ વાત ગર્વ ભેર પહોંચાડીએ તો ય ઘણું છે.

વધુ માહિતી માટે સરદાર સ્મારક ભવન, શાહીબાગનો ફોન નંબર ૦૭૯ – ૨૨૮૬ ૭૦૨૭ પર સંપર્ક કરી શકાય.

હર્ષ વસનાણી, ૨૭.૧૧.૨૦૧૩ 

સ્ટેનોગ્રાફર બનવાનો ક્રેઝ

ગુજરાતના યુવાનોમાં સ્ટેનોગ્રાફર બનવાનો ક્રેઝ ટૂંક સમયમાં જ આવવાનો છે. સ્ટેનોગ્રાફરને આજના યુગમાં એક અગ્રણી અખબારના રાજકીય બાબતોના તંત્રી એટલેકે પોલીટીકલ એડિટરનો હોદ્દો મળે છે. આજકાલ સ્ટેનોગ્રાફર્સને ખૂબ મોટી રકમનું મહેનતાણું મળે છે. આજકાલ કેટલાક સ્ટેનોગ્રાફર્સને તો અખબાર માલિકો કાર – બંગલો વગેરે જેવી સુવિધાઓ પણ પૂરી પાડે છે.

હમણા આવા જ એક વરિષ્ઠ સ્ટેનોગ્રાફર ભાઈ એ લોચો માર્યો. આમ તો એમણે લોચો માર્યો એવું ન કહેવાય કેમ કે એનું કામ તો સામે વાળી વ્યક્તિ જે બોલે એ લખી નાખવાનું છે. સામે વાળી વ્યક્તિ એ કહ્યું કે નેહરુ સરદાર પટેલની અંતિમ યાત્રામાં પણ નહોતા આવ્યા, એટલે સ્ટેનોગ્રાફર ધર્મ પ્રમાણે સીનીયર સ્ટેનો ધીમંતભાઈ એ છાપામાં લખી-છાપી નાખ્યું કે હા બરોબર, નેહરુ સરદાર પટેલની અંતિમ યાત્રામાં પણ નહોતા આવ્યા. એ કઈ સ્ટેનોની ફરજ ઓછી છે કે ઇતિહાસની ચાર ચોપડી ઉથલાવે, ગૂગલ દેવતાને પૂછે, બે પાંચ વ્યક્તિઓનો અભિપ્રાય માંગે...આ બધું તો પત્રકારો કે તંત્રીઓ કરે, સ્ટેનો એ તો સાહેબ જે બોલે એ લખી છાપી નાખવાનું.

ભારતીય પત્રકારત્વના ઇતિહાસમાં આવી ઘટનાઓ ભાગ્યે જ બની હશે કે કોઈ એક વ્યક્તિની મહત્વાકાંક્ષાને પોષવા માટે કોઈ રાજકીય નેતા ગરીમા વિહીન ભાષા અને તથ્યોનો ઉપયોગ કરે અને સીનીયર કહેવાતા પત્રકારો એની ખરાઈ કર્યાં વિના એ મોટા હેડિંગ સાથે છાપી નાખે. દિવ્યભાસ્કર અખબારની તા. ૨૭.૧૦.૨૦૧૩ને રવિવારની આવૃત્તિમાં મોટા મથાળા સાથે ધીમંતભાઈ એ લખ્યું ‘નેહરુ સરદાર પટેલની અંતિમ યાત્રામાં પણ નહોતા આવ્યા: મોદી’. તરત જ કોંગ્રેસ હરકતમાં આવી અને રાજમોહન ગાંધીના પુસ્તકના અવતરણો ટાંકવામાં આવ્યા કે નેહરુ અને રાજાજી (સી.રાજગોપાલાચારી) સાથે વિમાન માર્ગે સરદારની અંતિમ યાત્રા માટે આવ્યા. રાજેન્દ્રબાબુ પણ આવી પહોચ્યા. કોઈક વેબસાઈટ પર સરદાર સાહેબની અંતિમ યાત્રાના ફૂટેજમાં નેહરુ દેખાયા. અને આજે મંગળવારે આ સમાચાર છાપનાર અખબાર એક નાની કૂપન સાઈઝમાં એવી સ્પષ્ટતા લખે છે કે ‘રવિવારે ૨૭ ઓક્ટોબરના અંકમાં મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીને ટાંકીને સરદાર પટેલની અંતિમ યાત્રા વિશે જે સમાચાર પ્રસિદ્ધ થયા હતા તેમાં ‘ભાસ્કર’ના રિપોર્ટરને મોદીએ કોઈ સત્તાવાર ઇન્ટરવ્યું કે નિવેદન આપ્યું નહોતું. આ ત્રુટી બદલ અમને ખેદ છે.’

કોંગ્રેસ પણ આ મુદ્દે થોડી નબળી સાબિત થઇ એવું કહી શકાય. અર્જુનભાઈએ કેટલાક પુસ્તકોના સંદર્ભ આપ્યા અને અન્ય કોઈ રાજ્યના કોંગ્રેસીઓ કોઈ વિદેશી વેબસાઈટનો સંદર્ભ આપતા દેખાયા. પરંતુ દેશના પ્રથમ વડાપ્રધાન અને પ્રથમ નાયબ વડાપ્રધાનની ગરીમા પર લાંછન લગાડતી ટીપ્પણી પર કોંગ્રેસના રાષ્ટ્રીય સ્તરના નેતાઓ ચૂપ રહ્યા. ખરેખર તો આ મુદ્દે ભારત સરકારે જ વાંધો ઉઠાવવો જોઈએ. પણ દરેક બાબતે થાય છે એમ કોંગ્રેસ મૂક પ્રેક્ષકની ભૂમિકા સારી રીતે અદા કરી ગઈ. 

અહી પ્રશ્ન એ ઉપસ્થિત છે કે જો આ ત્રુટી એક અખબારની હેડલાઈન બની શક્તિ હોય તો આવા બિઝનેસ ગૃપને અખબાર ચલાવવાનો હક છે ખરો? એક વ્યક્તિ પોતાની અંગત મહત્વાકાંક્ષા સંતોષવા માટે રોજ બરોજ નવા નવા જુઠ્ઠાણા ચલાવે છે. જેમકે,

એમના શાશન પહેલા ગુજરાત ઉપર વર્લ્ડ બેંકનું ૫૦૦૦૦ કરોડ રૂપિયાનું દેવું હતું, એમના સાશન થકી આજે ગુજરાતના એક લાખ કરોડ વર્લ્ડ બેંક માં જમા પડ્યા છે.

એમણે ઉત્તરાખંડ હોનારતમાં એક દિવસમાં અમુક હજાર ગુજરાતીઓને બચાવી લીધા.

ઇન્દીરા ગાંધી મુસ્લિમને પરણ્યા હતા પણ આ તો સારું ના લાગે એટલે એમણે ગાંધી અટક અપનાવી લીધી.

સોશિયલ મીડિયા જેમ કે ફેસબુક, ટ્વીટર, વોટ્સએપ વગેરે પર એમના ખુશામતખોરો આ પ્રમાણેનું વર્તન કરે ત્યાં સુધી ઠીક છે, પણ જયારે રાજ્યમાં સૌથી વધુ વંચાતા અખબાર હોવાનો દાવો કરતી સંસ્થા એક ઐતિહાસિક વ્યક્તિ વિશે ઘસાતું વિધાન તથ્યોની ખરાઈ કર્યાં વિના એમનેમ છાપે અને પછી માફી પણ માગે એ પત્રકારત્વ માટે કાળા દિવસ સમાન છે.

લોકશાહીમાં વાણી સ્વાતંત્ર્ય છે પણ અહી કઈક જુદું જ થઇ રહ્યું હોવાનો આભાસ થાય છે. લોકશાહી વિશે વાર્તાલાપમાં તાજેતરમાં જ અમદાવાદના મહેમાન બનેલા ડૉ.બિનાયક સેને ખૂબ સરસ વાત કહી હતી. પ્રા. હેમંતકુમાર શાહના પ્રશ્ન ‘આજની રાજકીય પરિસ્થિતિમાં મતદાતા તરીકે નાગરિકો પાસે શું વિકલ્પ હોવો જોઈએ’ ના ઉત્તરમાં ડૉ.સેન કહે છે, ‘લોકશાહી એ માત્ર ચૂંટણી, મત, મતાધિકાર સુધી જ સીમિત નથી. લોકશાહી એટલે નાગરિકને તેના હક મળે, તે પોતાના હક વિશે જાગૃત થાય, તેના હકનું જતન થાય, જ્યાં તેના હક અવરોધાય ત્યાં અવાજ ઉઠાવવામાં આવે તેનું નામ લોકશાહી. આ પ્રક્રિયાનો એક નાનકડો ભાગ એટલે ચૂંટણી. માટે આપણે સહુ લોકશાહીના સંદર્ભમાં વિચાર કરતા થઈએ.’

હજી તો જાન આવવાને ખાસ્સી વાર છે ત્યારે હલકી કક્ષાના નિવેદનોનો દોર નેતાઓ દ્વારા ચાલુ થઇ ચૂક્યો છે. વડાપ્રધાન મનમોહન સિંઘમાટે પ્રોટોકોલ તોડતા ઓબામાના સમાચાર માધ્યમોમાં નથી આવતા પણ એક પાકિસ્તાની પત્રકારની વાત માનીને વડાપ્રધાનને ગામડાની મહિલા કહી દેતા નેતાઓને એક વિચાર પણ નથી આવતો. અને દેશી મહિલા શબ્દ તેમની ગામડા વિરોધી માનસિકતા છતી કરે છે એ પણ સમાચાર નથી બનતા.

આ નિવેદનબાજીમાં સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ અને પંડિત જવાહરલાલ નેહરુ જેવી હસ્તીઓને સામેલ કરવી એ જરા વધારે પડતું છે. બે દિવસ પછી સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનીટીનું ખાતમૂર્હુત છે. સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલની સ્મૃતિમાં બનનારી આ મૂર્તિમાં એમના તમામ વિચારો અને કર્મોને જાણે આ સરકાર જડી દેવા માગે છે. સરદાર પટેલ અને નેહરુ જેવા સમર્પિત નેતાઓ અને વિદ્વાનો જેમના માટે સ્ટેચ્યુ કે ફોટો ગૌણ બાબત હતી તેમની ગરીમાનું હનન આ નિવેદનબાજીથી થઇ રહ્યું છે તે ખૂબ દુર્ભાગ્યપૂર્ણ છે અને અગ્રણી અખબારો એમાં જોડાઈ રહ્યા છે તે એનાથી પણ વધુ દુર્ભાગ્યની વાત છે.

અટલજી, અફસોસ કે તમે દીવા તળે અંધારાની કહેવતને સાચી પુરવાર કરી. તમે તમારી બીજી કેડર તમારી જેમ ગરિમાપૂર્ણ તૈયાર કરવામાં નિષ્ફળ ગયા. તમે તમારા દુશ્મનનો પણ માન મરતબો જળવાય એવી ભાષામાં જ વાત કરતા. સંસદમાં તમારા પક્ષના એક સભ્ય એ ઇન્દીરાજી વિશે ખરાબ કોમેન્ટ કરી ત્યારે તમે એ સભ્ય વતી માફી માગી હતી. ત્યારે તમારા જ પક્ષના વડાપ્રધાન પદના ઉમેદવારની ગૌરવ ગરીમા વિહીન ભાષા અને જૂઠનો પ્રચાર પ્રસાર શું તમારા અંતરાત્માને ઠેસ નથી પહોંચાડતો? શું તમે પણ ગુરુ દ્રોણની જેમ દુર્યોધનને ‘વિજયી ભવ’ના આશીર્વાદ આપશો કે ભીષ્મની જેમ ‘આયુષ્યમાન ભવ’ના આશીર્વાદ આપીને પોતાની સ્પષ્ટતા કરશો?

દેશના વડાપ્રધાન હોવું એટલે મસમોટા ગાડીઓના કાફલામાં ફરવું એટલું જ નથી, પરંતુ દેશમાં અને દેશની બહાર દેશની સંસ્કૃતિનું પ્રતિનિધિત્વ કરવું. શું આટલી અકડ ધરાવતો માણસ દેશના વિચારો અને સભ્યતાનું યોગ્ય નિરૂપણ કરી શકશે? પોતાના અંગત હેતુ માટે ઇતિહાસને તોડી મરોડીને રજૂ કરનાર વ્યક્તિ વર્તમાનની હકીકતો સાથે શું કરશે? વડાપ્રધાન, દેશના શિલ્પી સરદાર અને નેહરુ વિશે પોતાના સ્વાર્થ માટે હકીકતોથી જોજનો દૂર બાબતો કહીને તેમની ગરીમા ન જાળવી શકે તે દેશના ગૌરવ અંગે કેટલો સભાન હોઈ શકે?

-        -   હર્ષ વસનાણી , ૨૯.૧૦.૨૦૧૩ 

भगत सिंह ने पहली बार पंजाबको 

जंगलीपन, पहलवानी व जहालत से

बुद्धिवाद की ओर मोड़ा था

जिस दिन फांसी दी गयी

उसकी कोठरी में लेनिन की किताब मिली

जिसका एक पन्ना मोड़ा गया था

पंजाब की जवानी को

उसके आखिरी दिन से

इस मुड़े पन्ने से बढ़ना है आगे, चलना है आगे

-     -  अवतारसिंह संधू ‘पाश’